Thế giới 8 tỷ người, cớ sao phải lo dân số suy giảm?

Ảnh minh họa: jamescridland.

Dân số thế giới đang ở mức 8,23 tỷ người và được dự báo đạt mức cao kỷ lục 10 tỷ người trong vài thập kỷ tới. Điều này có thể chẳng phải tin gì đáng mừng, bởi biến đổi khí hậu do con người gây ra đã và đang tàn phá chúng ta, mỗi buổi sáng đi làm chẳng khác nào ở trong hộp cá mòi hầm hập, rung lắc.

Vậy nhưng, theo Dean Spears và Michael Geruso, hai học giả tại Đại học Texas, tác giả cuốn After the Spike (tạm dịch: Hậu kịch trần), mối lo thực sự của chúng ta chính là sự suy giảm dân số. Vài thế kỷ qua, số trẻ em được sinh ra đã giảm trên toàn thế giới.

Nguồn tài nguyên tái tạo tối thượng

Hơn một nửa số quốc gia, bao gồm cả Ấn Độ, quốc gia đông dân nhất thế giới, hiện có tỷ lệ sinh dưới mức mức sinh thay thế (số lượng con trung bình mà một phụ nữ cần sinh để duy trì dân số hiện tại, không tăng không giảm; thường quy định 2,1con/phụ nữ). Dân số nhìn chung vẫn đang tăng do tỷ lệ tử vong (chủ yếu ở trẻ sơ sinh) giảm, nhưng sẽ sớm chạm đỉnh trước khi giảm mạnh – nôm na có thể gọi là “kịch trần” sau đó lao dốc.

Sách After the Spike. Ảnh: Simon & Schuster.

Xét theo chiều dài lịch sử loài người thì cuộc sống của phần đa nhân loại ngày nay tốt đẹp hơn bao giờ hết: tiến bộ, thịnh vượng với vô vàn sáng kiến. Dân số càng đông, trí tuệ con người càng phong phú – “nguồn tài nguyên tái tạo tối thượng”. Spears và Geruso lập luận rằng những ai ở tương lai sống trong xã hội chỉ có vài tỷ người thì cuộc sống sẽ tồi tệ hơn đáng kể so với hiện tại. Hai tác giả tin rằng ổn định dân số, chứ không phải suy giảm dân số, mới là con đường đúng đắn cho nhân loại. Để làm được điều đó, hẳn nhiên chúng ta cần thêm nhiều đứa trẻ sinh ra.

Hai tác giả bác bỏ nỗi sợ hãi về dân số từ nhiều học giả đi trước, đưa ra bằng chứng củng cố quan điểm rằng mức sinh trên toàn thế giới không liên quan gì đến: sự thay đổi về của cải, việc phát minh ra biện pháp tránh thai hay quyền phụ nữ. Chính sách thúc ép người dân phải sinh con hoặc không sinh con của chính phủ cũng không mấy ảnh hưởng đến xu hướng dài hạn.

Điều này đúng với chính sách một con của Trung Quốc cũng như lệnh cấm phá thai của Ceausescu ở Romania: chỉ có tác động ngắn hạn. Chính phủ hỗ trợ cha mẹ chăm sóc con cái hay đưa ra chế độ nghỉ phép nuôi con hào phóng như ở Thụy Điển chăng nữa thì cũng chẳng thay đổi được gì. Dân số nước này sẽ bắt đầu thu hẹp dần vào năm 2051.

Các tác giả cũng phân tích ý kiến ủng hộ tỷ lệ sinh thấp hơn với lý do trái đất đang bốc hỏa, và rằng nhiều người hơn là biến đổi khí hậu tồi tệ hơn. Họ lập luận rằng biến đổi khí hậu là vấn đề quá cấp bách mà giảm dân số sẽ không kịp tạo ra bất kỳ tác động đáng kể nào.

Ngoài ra, góp phần vào biến đổi khí hậu của dân số hiện tại so với dân số kịch trần thì khác biệt không đáng kể. Giảm dân số sẽ không giúp ích gì cho khí hậu, mà rồi đây ít người hơn sẽ phải giải quyết phần sau của công việc dọn dẹp mớ hỗn độn nhân loại để lại trên Trái đất: loại bỏ khí nhà kính dư thừa khỏi bầu khí quyển.

Làm gì để khuyến khích sinh nở?

Tạo ra một cuộc sống tốt đẹp hơn – dù là bằng cách chữa trị bệnh tật hay đảo ngược thiệt hại môi trường – đều phụ thuộc vào những ý tưởng, thành quả và tiến bộ trong các xã hội lớn, liên hệ mật thiết với nhau.

Vậy tại sao con người ngày càng chọn sinh ít con hơn? Câu trả lời có lẽ là kết hợp các yếu tố văn hóa, sinh học, kinh tế và xã hội, nhưng After the Spike nhấn mạnh: Cuộc sống trên Trái Đất càng mang đến nhiều lựa chọn sử dụng thời gian phong phú và thú vị hơn thì chi phí cơ hội của việc nuôi dạy con cái càng trở nên kém hấp dẫn. Giờ đây, có nhiều cách để cuộc sống có ý nghĩa dẫu cho có ít hoặc không có con.

Nếu chúng ta đồng ý cần đảm bảo dân số ổn định và đông đảo để mang lại cuộc sống tốt đẹp cho con cháu mình, thì đâu là giải pháp? Đề xuất của Spears và Geruso không phải điều gì mới mẻ: tái cấu trúc toàn diện xã hội để người nuôi dạy con cái được hỗ trợ tốt về mặt xã hội, văn hóa, kinh tế và y tế, để họ xem đó là niềm vui chứ không phải là cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ.