Giải mã 13 biểu hiện tâm lý cực đoan

Hiện tượng “đa dạng thần kinh” là yếu tố gốc rễ của nhiều biểu hiện tâm lý cực đoan khác biệt. Nguồn: getinflow.

Trong cuốn Trở về từ hỗn loạn, tác giả Trần Nhật Minh đã lý giải hiện tượng “đa dạng thần kinh”, giải mã 13 biểu hiện tâm lý cực đoan, 6 hội chứng rối loạn thường gặp và hướng dẫn bạn đọc từng bước áp dụng phương pháp Inner Role Therapy – Trị liệu nội vai để cải thiện tâm trí.

Quá nhiều, quá nhanh, quá mạnh, quá nhạy, mất kiểm soát

Theo tác giả hiện tượng “đa dạng thần kinh” là yếu tố gốc rễ của nhiều biểu hiện tâm lý cực đoan khác biệt. Các biểu hiện như: Lười biếng; Sinh hoạt vô tổ chức; Bất ổn, không bền vững; Cả thèm, chóng chán, thiếu kiên trì; Lập di và khác biệt; Cục tính, dễ nổi nóng; Dễ sa đà vào nghiện ngập và khó từ bỏ cần được nhìn nhận từ nguyên nhân bên trong thay vì phán xét bề nổi.

Giải mã biểu hiện tâm lý cực đoan, tác giả cho biết hầu hết biểu hiện đều có tính chất over, hyper, tức là mọi thứ đều quá nhiều, quá nhanh, quá mạnh, quá nhạy và quan trọng nhất là yếu tố: mất kiểm soát. Vì mất kiểm soát nên những cảm xúc, hành vi, suy nghĩ của chúng ta đa số không có lợi ích cho bản thân chúng ta.

Vì cường độ hoạt động quá mạnh mẽ nên não bộ của bạn luôn ở trạng thái thiếu dopamine (một chất dẫn truyền thần kinh và hormone quan trọng trong cơ thể, thường được gọi là “hormone hạnh phúc”) và nó liên tục săn lùng mọi hình thức trải nghiệm, kích thích mới mẻ và sảng khoái nhất, bắt đầu từ nhanh nhất và rẻ nhất, gần nhất và tiện nhất, trong vô thức.

Đặc tính này cũng tạo nên năng lực cảm nhận thông qua các giác quan của người đa dạng thần kinh rất mạnh mẽ. Ngoài ra, tất cả năng lực khác của tâm trí như cảm xúc, hành vi cũng đều cực đoan hơn người bình thường.

Không chỉ nêu căn nguyên, gốc rễ của mọi biểu hiện, trong cuốn sách, trên cơ sở sử dụng yếu tố nhanh, nhiều, mạnh của hoạt động tâm trí, tác giả còn đi sâu phân tích 13 biểu hiện tâm lý cực đoan của người đa dạng thần kinh:

(1) Siêu tập trung (hyperfocus) là trạng thái người đa dạng thần kinh say sưa thực hiện một công việc vì cảm thấy muốn làm nó (vì thích, hoặc vì cần thiết) đến quên hết thời gian, nhu cầu vệ sinh cá nhân ăn uống.

(2) Siêu trì trệ là bạn rất muốn làm nhưng không thể nhấc nổi người lên để bắt tay vào làm cái việc cần làm.

(3) Overthinking: Người đa dạng thần kinh nghĩ nhiều và có xu hướng nghĩ tiêu cực về bất cứ vấn đề gì.

Sách Trở về từ hỗn loạn. Ảnh: MC.

(4) Bốc đồng, cảm tính là hành vi ứng xử mang tính bột phát, tức thời, thiếu kiểm soát và cực đoan khi phản ứng với một sự vật, sự việc vừa diễn ra.

(5) Biểu hiện Hướng nội / Hướng ngoại là bạn cảm thấy mình hướng nội, khó hòa nhập với cộng đồng và cực kỳ nhạy cảm. Ở chiều ngược lại dù được xem là quảng giao, quen biết rộng nhưng đây là tình huống người đa dạng thần kinh chấp nhận việc đeo mặt nạ xã hội để trở nên dễ mến, làm hài lòng người khác.

(6) Tư duy logic, tính phản biện cao: Người đa dạng thần kinh có tư duy logic cho hầu hết mọi vấn đề… Tuy nhiên yếu tố này tạo ra sự ương bướng cố chấp, bảo thủ và ít nghe lời người khác.

(7) Ưa thích chủ động và kiểm soát; Tư duy phản biện tốt và tâm lý cực đoan khiến người đa dạng thần kinh muốn làm mọi thứ theo ý mình…

(8) Stress, lo âu, trầm cảm là trạng thái bạn chìm vào những lo âu tiêu cực trong một thời gian dài không thể thoát ra…

(9) Thích / Không thích một cách cực đoan: Mọi trạng thái tâm lý của người đa dạng thần kinh đều cực đoan hơn người bình thường. Thích thì rất thích. Không thích thì rất không thích.

(10) Tư duy khác biệt, sâu sắc: Người đa dạng thần kinh có rất nhiều ý tưởng mới lạ, hay ho và khác người nhờ khả năng tư duy bay bổng, khả năng giải quyết vấn đề, khả năng ứng biến… Chính vì nhiều ý tưởng, nắm bắt nhiều thông tin quá nên họ thường lan man không tập trung vào lĩnh vực chính, hay bị xao nhãng.

(11) Giác quan nhạy bén: Người đa dạng thần kinh có một hoặc và giác quan nhạy bén hơn người thường.

(12) Giải thích quá nhiều (overexplain), chia sẻ quá nhiều (overshare), nói chuyện lan man. Đây là những biểu hiện không thể kiểm soát được lượng thông tin cần thiết chia sẻ và đương nhiên do cả Overthinking (suy nghĩ quá nhiều).

(13) Đãng trí, hay quên: Do não bộ của người đa dạng thần kinh hoạt động quá nhiều và quá nhanh nên khả năng lưu trữ của nó là có giới hạn.

Overthinking là một biểu hiện tâm lý cực đoan. Nguồn: greggvanourek.

Kiểm soát và quản trị tâm trí

Bên cạnh giải mã 13 biểu hiện tâm lý cực đoan, trong cuốn sách tác giả còn giải thích nguyên nhân của 6 biểu hiện hội chứng tâm lý thường gặp như: Rối loạn tăng động giảm chú ý; Hội chứng rối loạn ám ảnh cưỡng bức; Rối loạn lưỡng cực; Rối loạn nhân cách ranh giới; Các chứng rối loạn học tập; Hội chứng Tic và Tuorrette.

Không dừng lại ở đó, tác giả còn giới thiệu và hướng dẫn về phương pháp kiểm soát và quản trị tâm trí mà anh gọi là Inner Role Therapy – Trị liệu nội vai và những ứng dụng của nó có thể hỗ trợ bạn trong quá trình trị liệu tâm lý tự thân.

Đây là phương pháp do chính tác giả Trần Nhật Minh xây dựng và kiểm chứng qua trải nghiệm cá nhân gần 20 năm. Điểm đặc biệt của phương pháp này là việc tác giả tập trung vào cách tiếp cận gần gũi, dễ hiểu, và phù hợp nhất với bối cảnh văn hóa, xã hội Việt Nam. Khái niệm “đa dạng thần kinh” được sử dụng để bạn hiểu rõ bản thân mình một cách tích cực hơn, tránh tự dán nhãn tiêu cực.

Theo tác giả Trần Nhật Minh, bản chất các vấn đề tâm lý đều có chung một nguồn gốc và phương pháp trị liệu bền vững nhất là trị liệu vấn đề gốc rễ đó và tự thân.

Trong cuốn sách độc giả sẽ được trao một lộ trình cụ thể gồm 21 ngày luyện tập với khung lịch trình rõ ràng và 10 bài tập theo chủ đề: từ tổ chức lại nơi sinh hoạt, tâm trí, công việc, tài chính, sinh hoạt, sức khỏe thể chất, các mối quan hệ, sở thích, lòng biết ơn…