Con người mong manh giữa một thế giới đang bùng cháy

Nhà báo khí hậu Goodell và The Heat Will Kill You First. Ảnh: nextbigideaclub.

Trong cuốn sách về biến đổi khí hậu The Heat Will Kill You First, nhà báo khí hậu Goodell lên án thuật ngữ “sự nóng lên toàn cầu” vì nó không đủ sức nặng để thu hút sự chú ý. Và với những người có khả năng chi trả cho thiết bị làm mát, thì cái nóng dù ở nhiệt độ rất cao cũng chỉ là sự khó chịu thoảng qua thay vì một mối lo khẩn thiết.

Con người đang tự giết mình

Nhưng cuốn sách này cũng nêu rõ thói quen bật điều hòa là một cách sống nguy hiểm. Con người làm mát bản thân bằng những chiếc máy khiến hành tinh ngày một nóng lên.

Giống như một trò chơi dùng rượu độc giải khát. “Nếu mất điện kéo dài vào một ngày nắng nóng, các doanh nghiệp sẽ đóng cửa, trường học sẽ đóng cửa và mọi người sẽ chết”, tác giả cảnh báo.

Trong 14 chương đầy căng thẳng, Goodell đưa độc giả đi từ vòng Bắc Cực đến vùng nhiệt đới và ngược lại, lần theo dấu vết của nhiệt độ lên băng tan và san hô, và thậm chí cả những con muỗi với phạm vi hoạt động ngày càng mở rộng khi nhiệt độ tăng lên.

“Khi trời quá nóng, vạn vật sẽ chết”, một nhà sinh thái học nông nghiệp nói với Goodell. Với con người, một thế giới nóng hơn cũng khiến những người dễ bị tổn thương nhất như người già, người bệnh và người nghèo vào tình thế nguy hiểm.

Nhưng không chỉ những người dễ bị tổn thương lâm nguy. “Những đợt nắng nóng khắc nghiệt” đang trở nên “công bằng hơn”, Goodell viết. Năm 2021, một đợt nắng nóng cao điểm ở vùng Tây Bắc Thái Bình Dương đã làm cá hồi chết ngạt và nhựa đường tan chảy. Bầu khí quyển ấm lên đe dọa thực vật và cả nguồn cung cấp thực phẩm cho con người.

Goodell viết: “Tất cả sinh vật sống đều có chung một số phận đơn giản. Nếu nhiệt độ môi trường tăng quá cao, quá nhanh, vượt ngưỡng nhiệt độ quen thuộc, thuật ngữ khoa học là Vùng Goldilocks, bạn có thể đoán được điều gì sẽ xảy ra tiếp theo: “Chúng sẽ chết””.

Những thảm họa trên đều có cùng một thủ phạm: con người. Goodell viết ngay từ đầu cuốn sách: “Trái Đất đang nóng lên do việc đốt nhiên liệu hóa thạch. Chúng ta càng đốt nhiều dầu, khí đốt và than đá thì nhiệt độ sẽ càng tăng”.

Đã có rất nhiều ví dụ cho điều đó, như “quá trình tích tụ nhiệt đô thị” ở Phoenix hay những cơn bão ở Houston. Goodell cũng giải thích quá trình đô thị hóa lan rộng đã che phủ hoàn toàn vùng đất ngập nước ở Chennai hay việc Goodell và những người bạn đồng hành gặp một con gấu Bắc Cực chịu đói trên đảo Baffin.

Các hiện tượng cực đoan cũng phổ biến hơn: Như nhiều ngày ở Phoenix, Mỹ có nhiệt độ 49 độ C hay một tuần ở Jacobabad, Pakistan, nơi được coi là một trong những thành phố nóng nhất thế giới, với nhiệt độ luôn trên 51 độ C kèm theo độ ẩm oi bức.

Ảnh: Al Jazeera.

Thích nghi nhưng không hành động

Với người dân Mỹ, có một điều khó hiểu là ngày càng nhiều người coi nơi có nhiệt độ cao là điểm đến lý tưởng để định cư. Goodell nói rằng người Mỹ chỉ lo tránh bão, bao gồm cả bão mùa đông. Còn những khu vực có nguy cơ nhiệt độ cao, như Vành đai Mặt trời, lại đang chứng kiến dân số tăng lên.

Bản thân Goodell đã chuyển từ vùng tương đối mát mẻ ở phía bắc New York đến Austin, Texas, nơi có người phụ nữ ông yêu. Nhưng bạn đời của Goodell cũng phải dành vài ngày ở New York vào cuối tháng 8 vì Texas “quá nóng”. Goodell đã từ một người ghét máy điều hòa trở thành một người miễn cưỡng phụ thuộc vào nó.

Trong khi việc sử dụng thiết bị làm mát để chống chịu cái nóng không tốt cho Trái Đất, thì việc không thích nghi được với nó có thể dẫn đến tử vong nhanh hơn. Năm 2021, hơn 600 người đã thiệt mạng trong đợt nắng nóng tại British Columbia, một vùng vốn mát mẻ, khi nhiệt độ bất thường tăng vọt lên 36 độ C.

Một ví dụ trước đó là đợt nắng nóng năm 2003 đã khiến 15.000 người chỉ riêng ở Paris thiệt mạng. Paris được coi là vùng ôn đới và chưa bao giờ phát triển một “nền văn hóa khí hậu”. Họ đã xây dựng những căn hộ mái kẽm tuyệt đẹp nhưng không thích nghi với nhiệt độ tăng cao. Và tình yêu dành cho kiến trúc lịch sử của thành phố này khiến những tòa nhà đó khó được cải tạo.

Một điều còn đáng lo ngại hơn nữa là những “khổ đau và tử vong do nắng nóng khắc nghiệt” lại đang trở thành điều “bình thường” và con người không ý thức được rằng mình phải hành động. Cứ mỗi đợt nắng nóng, việc nghe tin người tử vong hay người đau ốm đang trở nên bình thường đến mức nếu không thấy thông tin, có lẽ lại trở thành một điều lạ.

Đại dịch Covid-19 vừa qua cũng đã cho thấy con người có khả năng chấp nhận cái chết và sự tàn phá nhiều đến mức nào. Đau khổ và cái chết “sẽ trở thành một phần của cuộc sống trong thế kỷ 21, một điều chúng ta đang chấp nhận”, Goodell viết.