Thủ phủ thời trang nhanh của Trung Quốc lao đao vì thuế quan Mỹ

Một người bán hàng livestream từ thủ phủ thời trang nhanh của Trung Quốc ở Quảng Châu. Ảnh: Sixtone.

Nán lại một khu chợ dành cho người lao động ở tại Phiên Ngung, ngoại ô Quảng Châu, cô Qiu tỏ vẻ chán nản. Cô đang tìm kiếm việc làm thời vụ tại một nhà máy địa phương may quần áo xuất khẩu sang nước ngoài hoặc bán trên các sàn thương mại điện tử Trung Quốc. Tuy nhiên, hôm nay dường như may mắn không đứng về phía cô.

“Toàn bộ ngành công nghiệp đang gặp khó khăn. Hiện tại, hàng hóa Trung Quốc đang bị áp thuế cao do chiến tranh thương mại. Nhiều khách nước ngoài đã giảm đơn hàng từ Trung Quốc”, cô nói.

Quảng Châu – đô thị phía nam Trung Quốc – là nơi sinh sống của gần 20 triệu người. Thủ phủ của tỉnh Quảng Đông cũng là trung tâm sôi động và nhộn nhịp có tiếng ngành công nghiệp thời trang nhanh toàn cầu. Ở khắp nơi, hàng triệu công nhân làm việc quần quật ngày đêm trong các xưởng may tự phát để sản xuất hàng may mặc giá rẻ.

Mỗi sáng, nhiều người tụ tập tại các chợ lao động tự phát như chợ ở Phiên Ngung tìm kiếm việc làm trong ngày, may hàng trăm chiếc cúc áo hay ủi hàng trăm chiếc cổ áo. Tùy thuộc vào độ phức tạp của công việc, họ kiếm từ 1-10 nhân dân tệ/sản phẩm, làm việc quần quật nhiều giờ trong điều kiện chật chội.

“Đồng tiền này chẳng dễ kiếm”, một công nhân ngoài 60 tuổi ở Đại Đường – một ngôi làng khác cách Phiên Ngung khoảng 16 km về phía bắc – nói. Người đàn ông giấu tên cho biết mình đã là quần áo từ 23h đêm hôm trước tới tận 8h sáng hôm sau. Ông kiếm được 2 nhân dân tệ/áo khoác.

Một nhà máy sản xuất quần jean ở Tăng Thành, Quảng Châu. Ảnh: Guardian.

Hơn 10 công nhân may được tờ Guardian phỏng vấn đều xác nhận một ngày làm việc thông thường kéo dài từ 10-12 tiếng. Một số người chỉ nghỉ một ngày/tháng.

Chịu lỗ để hoạt động

Mặc dù thị trường thương mại điện tử nội địa Trung Quốc bùng nổ trong những năm gần đây, đơn hàng từ nước ngoài mới là thứ duy trì hoạt động của nhà máy. Khoảng 25% trong số hơn 100 tỷ USD hàng dệt may nhập khẩu vào Mỹ đến từ Trung Quốc trong năm 2024. Riêng Quảng Đông xuất khẩu hơn 7 tỷ USD, theo dữ liệu từ Phòng thí nghiệm Tăng trưởng Thương mại & Công nghiệp Toàn cầu của Sinoimex.

Tuy nhiên, trước chiến lược thương mại khó đoán của Tổng thống Mỹ Donald Trump, công nhân tại Quảng Châu đang băn khoăn liệu họ có thể tiếp tục xuất khẩu quần áo cho người Mỹ được không.

Nhà máy may mặc ở Phiên Ngung, Quảng Châu. Ảnh: Guardian.

Tại Phiên Ngung, Yang Ruiping điều hành xưởng may quần áo nhỏ có khoảng 20 nhân công suốt 2 thập niên qua. Xưởng may xuất khẩu khoảng 30% đơn hàng, chủ yếu cho Shein và Amazon, giảm so với con số hơn 50% trước đại dịch Covid-19. Mặc dù Mỹ và Trung Quốc đang “đình chiến” thương mại, anh “không mấy tin tưởng vào Mỹ”.

“Nếu thuế quan tăng, chúng tôi cần giảm chi phí sản xuất, khiến lợi nhuận giảm đi rất nhiều”, anh nói.

Không còn cách nào để cắt giảm lương, Yang đang chịu lỗ trên mỗi chiếc áo bán ra. Anh vẫn tiếp tục nhận đơn đặt hàng để duy trì hoạt động của nhà máy, nhưng trong bối cảnh thị trường nội địa ngày càng cạnh tranh, anh hiểu rằng mình không thể duy trì cách hoạt động này mãi.

Một cơn đau đầu mới

Shein hiện diện khắp nơi tại Phiên Ngung. Công ty do Trung Quốc thành lập và có trụ sở chính tại Singapore đã cách mạng hóa ngành may mặc tại Quảng Châu, cho phép các nhà sản xuất nhỏ như anh Yang bán hàng trực tiếp cho khách hàng phương Tây và cung cấp cho người tiêu dùng mức giá ưu đãi.

Shein đặt hàng số lượng nhỏ trực tiếp với các nhà sản xuất độc lập, đẩy mạnh sản xuất các mẫu bán chạy trên nền tảng trực tuyến. Tính linh hoạt của mô hình này đã thúc đẩy sự phát triển vượt bậc của công ty. Theo Bloomberg Second Measure, Shein chiếm khoảng 50% ngành công nghiệp thời trang nhanh của Mỹ.

Công ty tăng trưởng một phần cũng nhờ vào lỗ hổng trong chính sách hải quan của Mỹ, cho phép hàng hóa giá trị thấp thông quan miễn phí. Hôm 2/5, ông Trump đã đóng cánh cửa này với hàng hóa từ Trung Quốc đại lục và Hong Kong, sau đó mở rộng lệnh cấm sang tất cả quốc gia vào tuần trước.

Thị trường Mỹ “biến động và rủi ro”, Peng Jianshen – chủ nhà máy sản xuất quần áo denim cỡ trung ở Tăng Thành, Quảng Châu – cho biết. “Khi thuế quan đột ngột tăng, toàn bộ hoạt động sản xuất tập trung vào thị trường Mỹ đã dừng lại. Không ai dám tiếp tục”.

Những cuộn vải denim bên ngoài một nhà máy sản xuất quần jean ở Tăng Thành. Ảnh: Guardian.

Theo các chuyên gia, chiến tranh thương mại có thể tác động tiêu cực đến điều kiện làm việc, khiến người lao động phải làm thêm giờ dù ca làm vốn đã dài lê thê.

“Nhìn chung, khi nói về ngành may mặc ở Trung Quốc, công nhân không có ngày nghỉ. Họ được trả lương theo sản phẩm nên sẽ làm cho đến khi còn đơn hàng”, Li Qiang, người sáng lập một NGO về lao động, nói.

Tuy nhiên, các chủ nhà máy ở Quảng Châu cho biết chiến tranh thương mại chỉ là vấn đề mới nhất trong hàng loạt cơn đau đầu ngành công nghiệp may mặc đang đối mặt. Xung đột toàn cầu và chi tiêu tiêu dùng thấp ở Trung Quốc đồng nghĩa họ khó chuyển hướng khỏi thị trường Mỹ và hướng tới các thị trường khác.

Li Jun – điều hành nhà máy sản xuất quần jean denim bán sang Nga, cho hay xung đột Nga – Ukraine gây bất lợi cho hoạt động kinh doanh.

“Nền kinh tế ở bất cứ đâu cũng chẳng mấy khả quan. Rất nhiều nhà máy đang phải đóng cửa”, ông nói.

Vào thời kỳ đỉnh cao, ông xuất khẩu 100.000 chiếc quần jean/tháng, hơn 50% trong số này chuyển sang Nga. Hiện tại, nhà máy bán khoảng 30.000-40.000 chiếc, đồng nghĩa ông Li gần như hòa vốn.

Các nhà sản xuất ở những nơi như Quảng Châu từ lâu đã là động lực tăng trưởng của Trung Quốc. Trong những năm gần đây, với mong muốn xóa bỏ danh hiệu “công xưởng thế giới”, Bắc Kinh đổ nguồn lực vào các ngành công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo và chất bán dẫn.

“Không còn ưu đãi dành cho ngành công nghiệp nhẹ hay doanh nghiệp nhỏ như trước nữa, chúng tôi thật khó để duy trì hoạt động”, ông Li nói.