Ông Trump muốn Mỹ dẫn đầu thế giới bằng ‘gói AI trọn bộ’

Các cây bút của Axios từng ví rằng “nếu chính trị và dư luận công chúng là một quá trình lý trí, dựa trên dữ kiện, thì chính phủ, doanh nghiệp và truyền thông Mỹ phải tập trung toàn lực chuẩn bị cho cuộc cách mạng AI đang diễn ra”.

Thực tế rằng, từ lâu, các CEO, giới công nghệ tại Thung lũng Silicon và một số chuyên gia trong chính phủ Mỹ coi AI là một cơ hội và cũng là một mối đe dọa mang tính sống còn, xứng đáng được gọi là một “Kế hoạch Marshall” hiện đại. Kế hoạch Marshall là một sáng kiến của Mỹ được ban hành vào năm 1948 nhằm cung cấp viện trợ nước ngoài cho Tây Âu sau khi Thế chiến II kết thúc.

Giống như Tổng thống Biden trước đó, ông Trump cho biết cuộc chạy đua công nghệ với Trung Quốc là “cuộc chiến” sẽ định hình thế kỷ 21.

Chính bởi vậy, trong bài phát biểu công bố “Kế hoạch Hành động về AI” ngày 23/7, ông Trump đã khẳng định: “Mỹ là quốc gia khai mở cuộc đua AI. Và với tư cách là Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ, tôi xin khẳng định: Mỹ sẽ là bên chiến thắng”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu về trí tuệ nhân tạo AI tại Hội nghị “Chiến thắng trong cuộc đua AI” diễn ra tại Washington ngày 23/7. Ảnh: Reuters.

Gói xuất khẩu AI trọn bộ

Chiến lược “Kế hoạch Hành động về AI của Mỹ” được chính quyền Tổng thống Donald Trump công bố hôm 23/7 dài 25 trang. Một trong những thông điệp mạnh mẽ nhất từ Kế hoạch này của ông Trump là Mỹ không nên kìm hãm mà phải đón đầu nhu cầu toàn cầu về trí tuệ nhân tạo.

Để hiện thực hóa điều này, kế hoạch đề xuất một hướng tiếp cận táo bạo và mới mẻ: xuất khẩu trọn gói giải pháp AI – từ hạ tầng, phần mềm, đào tạo đến tài chính – thông qua các liên minh doanh nghiệp.

Theo đó, Bộ Thương mại Mỹ sẽ phối hợp với Bộ Ngoại giao và Văn phòng Chính sách Khoa học – Công nghệ (OSTP) triển khai Chương trình Xuất khẩu AI (American AI Exports Program) nhằm thúc đẩy việc phát triển và triển khai các gói công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) toàn diện do Mỹ sản xuất.

Gói công nghệ AI toàn diện (full stack AI) bao gồm phần cứng tối ưu hóa cho AI như: Phần cứng máy tính được tối ưu hóa bằng AI (chip, máy chủ, thiết bị tăng tốc), hệ thống lưu trữ trung tâm dữ liệu, dịch vụ đám mây và kết nối mạng kèm thông tin sản xuất tại Mỹ; Hệ thống thu thập, xử lý và gán nhãn dữ liệu; Các mô hình và hệ thống AI; Biện pháp đảm bảo an ninh và an toàn mạng cho hệ thống AI; Ứng dụng AI trong các lĩnh vực cụ thể như giáo dục, y tế, nông nghiệp, giao thông hay lập trình phần mềm.

Ngoài 5 tầng: hạ tầng, dữ liệu, phát triển, triển khai và ứng dụng trong gói, một số chuyên gia còn bổ sung tầng thứ 6: giám sát và quản trị. Mỹ hiện dẫn đầu nhiều thành phần trong các tầng này, như chip bán dẫn, nhân lực chất lượng cao, dịch vụ điện toán đám mây hay các mô hình ngôn ngữ lớn.

Gói công nghệ AI toàn diện sẽ cung cấp 6 “hạng mục” trong đó có nhiều thành phần hiện Mỹ đang dẫn đầu thế giới. Ảnh: Nikkei Asia.

Các nhà phân tích đánh giá rằng với chiến lược mới, chính phủ Mỹ dường như đã nhận ra rằng cạnh tranh trong lĩnh vực AI không thể chỉ dựa vào việc “nội địa hóa” chuỗi cung ứng.

“Mỹ cần một chiến lược đa hướng: chuyển hóa nhanh chóng năng lực AI trong nước thành sức mạnh quốc gia với hiệu quả cao hơn, chi phí thấp hơn và tốc độ vượt trội so với đối thủ”, chuyên gia Nitansha Bansal, Phó giám đốc Sáng kiến Chiến lược Không gian mạng nhận định.

Yếu tố quyết định sẽ nằm ở những con chip nhanh hơn, mô hình thông minh và đáng tin cậy hơn, lưới điện ổn định hơn, cơ chế đầu tư vững chắc hơn và đặc biệt là sự hợp tác chiến lược với các đồng minh.

“Củ cà rốt và cây gậy”

Nội bộ tiết lộ với tờ Time, chính quyền Trump tự tin rằng kế hoạch AI chủ yếu là “cà rốt”, chứ không phải “cây gậy”. Dẫu vậy, Kế hoạch Hành động AI đang gửi đi một thông điệp rõ ràng: Mỹ không chỉ muốn thắng trong cuộc đua AI – mà còn muốn tự tay thiết kế lại toàn bộ “đường đua”.

Với khát vọng xuất khẩu chip, mô hình và tiêu chuẩn “Made in USA”, bản kế hoạch cho thấy một chiến lược táo bạo nhằm tập hợp đồng minh và đối trọng với Trung Quốc.

Tuy nhiên, điều này đồng nghĩa với một canh bạc lớn. Thay vì cùng các quốc gia khác thiết kế cơ chế quản trị AI, Washington lại chọn hướng “mua của Mỹ, tin vào Mỹ”.

Các chuyên gia dự đoán, lối tiếp cận này có thể sẽ không thuyết phục được nhiều quốc gia châu Âu và khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương – những nước đã và đang đầu tư nghiêm túc vào việc xây dựng khung pháp lý AI xoay quanh minh bạch, công bằng số và hành động vì khí hậu.

Ông Trump ký sắc lệnh liên quan đến AI tại sự kiện. Ảnh: Reuters.

Đặc biệt, khả năng Mỹ cung cấp các gói AI trọn bộ cho thế giới – yếu tố “củ cà rốt” gồm công nghệ và tài chính – lại đang bị chính “cây gậy” của mình giới hạn: chính sách kiểm soát xuất khẩu quá rộng, bao gồm Quy định về Sản phẩm có nguồn gốc nước ngoài (FDPR) và các quy định quản lý xuất khẩu (EAR).

Điểm yếu nhất của Mỹ hiện nay lại nằm ở tầng quản trị AI. Mặc dù Kế hoạch AI có đề cập đến việc chống lại ảnh hưởng của các đối thủ trong các tổ chức quản trị quốc tế như Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), G7, G20, Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) hay các tổ chức về tính bảo mật của Internet như ICANN, nhưng cùng lúc lại làm suy yếu các nỗ lực xây dựng đồng thuận trong chính những tổ chức này.

Mỹ, Trung Quốc và vùng xám toàn cầu

Từ năm 2017, Chính phủ Trung Quốc đã ban hành nhiều chính sách lớn, trong đó nổi bật là “Kế hoạch phát triển AI thế hệ mới”. Trung Quốc đã đầu tư hàng tỷ USD vào sản xuất chip AI và xây dựng trung tâm dữ liệu để cạnh tranh với Mỹ, trong khi các công ty như Deepseek của Trung Quốc cũng tung ra nhiều mô hình AI có khả năng cạnh tranh với các sản phẩm tại Silicon Valley, theo Guardian.

Các mô hình mã nguồn mở của Trung Quốc như R1 của Deepseek hay Kimi K2 của Moonshot AI, không chỉ giúp người dùng tại các nước đang phát triển tiếp cận AI với chi phí thấp mà còn mở ra cơ hội ứng dụng AI vào các lĩnh vực thiết yếu như y tế, giáo dục và thị trường lao động.

Điều này mang lại cho Trung Quốc lợi thế rõ rệt về sức mạnh mềm, định hình hình ảnh như một “người bảo trợ AI” đối với khu vực châu Phi, Mỹ Latin, Trung Đông và châu Á. Với nhiều quốc gia đang phát triển, lựa chọn đến từ Trung Quốc thậm chí là phương án duy nhất trên bàn đàm phán.

Trong khi đó, các công ty Mỹ vẫn chủ yếu phát triển mô hình đóng, còn chính sách của Washington thiên về kiểm soát an ninh và ngăn ngừa rủi ro cạnh tranh quân sự.

Các mô hình chi phí thấp như R1 của Deepseek, Kimi K2 của Moonshot AI, Spark v3.5 của iFlytek đang cạnh tranh với các mô hình đắt đỏ khác từ Mỹ. Ảnh: Reuters, SCMP, VCG.

Chưa dừng lại, chỉ vài ngày sau khi chính quyền Trump công bố kế hoạch AI mới nhằm mở rộng mạnh mẽ xuất khẩu công nghệ AI của Mỹ sang các quốc gia đồng minh, Trung Quốc cũng tuyên bố muốn thành lập một tổ chức nhằm thúc đẩy hợp tác toàn cầu về trí tuệ nhân tạo, qua đó tự định vị mình như một đối trọng với Mỹ trong cuộc đua giành ảnh hưởng đối với công nghệ mang tính chuyển đổi này.

Phát biểu tại Hội nghị Trí tuệ Nhân tạo Thế giới (WAIC) thường niên ở Thượng Hải vào ngày 26/7, Thủ tướng Lý Cường cho biết Bắc Kinh mong muốn điều phối các nỗ lực toàn cầu trong việc quản lý công nghệ AI đang phát triển nhanh chóng, đồng thời sẵn sàng chia sẻ những thành tựu mà Trung Quốc đã đạt được, SCMP cho biết.

Chính vì vậy, nếu không điều chỉnh chiến lược để phản ứng kịp thời với làn sóng AI mở, Mỹ không chỉ mất vị thế công nghệ mà còn đánh mất đòn bẩy ngoại giao trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.

“Nếu Mỹ có thể mở rộng khả năng tiếp cận công nghệ AI với mức giá phải chăng tại các quốc gia này, đây sẽ là một chiến thắng kép – cả về mặt thương mại lẫn chiến lược địa chính trị”, ông Hillman nhận xét.