Nga nhắm vào ‘gót chân Achilles’ của Ukraine

Xung đột ở Ukraine. Ảnh: Reuters

“Gót chân Achilles” của Ukraine

Đôi khi, những con số còn nói lên nhiều hơn cả hình ảnh hay những lời mô tả. Tháng 8/2022, 6 tháng sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt, thị trấn Dobropillya của Ukraine vẫn cách lực lượng này 55 km.

Đến ngày 8/8/2024, tức một năm trước, quân Nga tiến công cách thị trấn này 32 km. Vào tháng 6 năm nay, khi chiến dịch tấn công mùa hè của Nga bắt đầu, khoảng cách chỉ còn là 25 km và thời điểm hiện nay, sau 2 tháng, binh lính Nga chỉ còn cách Dobropillya 11 km.

Dấu hiệu rõ rệt nhất cho thấy một thành phố đang chuẩn bị đối mặt với cuộc bao vây không chỉ là những cột khói bốc lên ở chân trời, tiếng pháo rền vang hay máy bay không người lái trinh sát của đối phương bay lượn trên bầu trời, mà là việc người dân rời bỏ nơi đây với tốc độ chóng mặt.

Tổ chức phi chính phủ Proliska cho biết họ đang sơ tán khoảng 200 người mỗi ngày khỏi khu vực này. Số người tị nạn rời Dobropillya đã tăng gấp 5 lần chỉ trong vòng 2 tuần qua.

Dobropillya có thể coi là hình ảnh thu nhỏ của chiến lược quân sự kiên định nhất mà Nga duy trì kể từ mùa xuân năm 2022, thời điểm nước này bất ngờ phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Cuộc giao tranh vẫn trải dài trên hàng trăm km tiền tuyến, song không có biến động lớn. Phần lớn khu vực này rơi vào thế giằng co nhưng Nga đang gia tăng sức ép tại nhiều tỉnh theo cách chưa từng thấy trong suốt 2 năm qua, đồng thời mở ra các điểm nóng mới ở Kharkiv, Zaporizhzhia và Sumy.

Với một chiến tuyến rộng như vậy, Moscow muốn đẩy Kyiv đến giới hạn, song quân đội Ukraine đã phần nào giữ chân đối thủ. Vì vậy, trong cuộc xung đột vốn chỉ chứng kiến những thay đổi chậm chạp và nhỏ lẻ trên chiến trường, những gì Nga đạt được tại tỉnh Donetsk mùa hè này là điều khác thường.

Theo ước tính của cơ quan tình báo Anh, lực lượng Nga dưới quyền chỉ huy của Tổng tham mưu trưởng Valery Gerasimov đã kiểm soát được 550 km² chỉ trong tháng qua. Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ cho rằng con số này vượt quá 700 km², đánh dấu tháng thứ tư liên tiếp Nga mở rộng đáng kể vùng kiểm soát.

ISW nhận định, nếu không tính những tháng đầu cuộc xung đột, quy mô tiến công tương tự chỉ từng xuất hiện vào tháng 11/2024.

Dobropillya nằm ở vị trí trung tâm của khu vực được coi là trọng điểm trong chiến dịch tấn công hiện tại của Nga: một bên là Kostyantynivka, bên còn lại là Pokrovsk – hai thành phố được Moscow đặt mục tiêu chiếm giữ trước cuối năm 2025.

Khu vực Dobropillya là tuyến huyết mạch với hàng nghìn phương tiện qua lại mỗi ngày, kết nối hệ thống phòng thủ của Ukraine tại Donetsk. Đây cũng chính là các tuyến đường mà lực lượng Nga muốn cắt đứt.

Bởi lẽ, theo nhận định của giới quân sự và các chuyên gia, nếu có một điểm mà quân đội Nga thể hiện vượt trội trong những tháng gần đây, thì đó chính là khả năng đánh phá và làm gián đoạn các tuyến hậu cần của Ukraine.

Mục tiêu đầu tiên: Pokrovsk

Kostyantynivka và Pokrovsk đang dần bị bao vây, khi quân đội Nga áp dụng lại chiến thuật từng giúp họ chiếm được các đô thị Avdiivka và Ugledar thuộc tỉnh Donetsk vào năm 2024. Trong cả hai trường hợp, Tổng tư lệnh Các lực lượng vũ trang Ukraine Oleksandr Syrskyi đã ra lệnh rút quân nhằm tránh nguy cơ bị cô lập trong các khu vực đô thị.

Nếu tốc độ tiến công trong 6 tháng qua tiếp tục được duy trì, Pokrovsk nhiều khả năng sẽ là mục tiêu tiếp theo thất thủ. Thành phố bị vây hãm suốt một năm này đã xuất hiện các nhóm trinh sát Nga xâm nhập. Lực lượng đối phương hiện chỉ còn cách Pokrovsk khoảng 4 km ở ba hướng: Nam, Đông và Bắc.

“Chiến tuyến vẫn rất bất ổn. Các diễn biến sẽ dịch chuyển ở bất cứ nơi nào Nga tập trung nhiều nguồn lực nhất và lúc này, đó chính là Pokrovsk”, Thiếu tá Faber thuộc Lữ đoàn cơ giới số 155 của Ukraine nhận định. Lữ đoàn 155 được giao nhiệm vụ phòng thủ Pokrovsk.

“Đối phương liên tục tấn công chúng tôi ở Pokrovsk, lúc thì 2, 3 người ở một hướng, lúc thì ở hướng còn lại. Mọi thứ giống như nhỏ từng giọt nước lên đá cho tới khi nó tạo thành một lỗ thủng”, Trung úy bộ binh có mật danh là Sjid thuộc Lữ đoàn 155 cho hay.

Tuy nhiên, khả năng Pokrovsk rơi vào tay Moscow vẫn chưa phải điều chắc chắn. Kupiansk là thành phố then chốt nằm ở ranh giới hai tỉnh Kharkiv và Lugansk, từng bị quân đội Nga áp sát trong phạm vi 10 km ở cả phía Bắc lẫn Nam suốt hơn một năm qua.

Dù Kupiansk bị tàn phá nặng nề, đường tiếp cận bị phong tỏa và lực lượng Nga dễ dàng xâm nhập hơn nhưng thành phố này vẫn tiếp tục cố thủ.

Một ví dụ khác là Chasov Yar, thuộc tỉnh Donetsk. Thị trấn này nằm trên địa hình cao, giữ vai trò then chốt trong việc kiểm soát Kostyantynivka, đồng thời mở đường cho các bước tiến tiếp theo về phía Kramatorsk và Sloviansk. Nếu hai thành phố này thất thủ, điều đó sẽ đồng nghĩa với việc vùng Donbas không còn nằm trong lãnh thổ Ukraine.

Cuộc vây hãm Chasov Yar bắt đầu từ tháng 1/2024 và đến nay, gần như toàn bộ thị trấn đã nằm trong tay Nga. Tuy nhiên, lực lượng của Tướng Syrskyi vẫn trụ vững ở vùng ven, ngăn chặn đà tấn công của đối phương vào Kostyantynivka.

“Nga đã đạt được tiến triển rất lớn kể từ tháng 5 và yếu tố then chốt nằm ở việc họ đang đánh trúng các tuyến hậu cần của chúng tôi ở khoảng cách xa hơn với độ chính xác lớn hơn”, Uziv – mật danh của một thành viên thuộc trung đội tấn công của lực lượng đặc nhiệm cảnh sát Ukraine (KORD) cho biết.

Thời điểm khó khăn nhất với bộ binh của cả hai phía là các đợt luân chuyển quân ở tiền tuyến, khi binh sĩ phải di chuyển dưới mối đe dọa từ UAV cảm tử.

Uziv đã xác nhận điều mà nhiều quân nhân và nhà phân tích chỉ ra trong năm 2025, đó là Nga hiện chiếm ưu thế về máy bay không người lái, không chỉ về số lượng mà còn cả công nghệ.

“Việc luân chuyển quân của chúng tôi trở nên khó khăn hơn, vì trung bình họ có số lượng máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất (FPV) gấp 3 lần để tấn công binh lính”, Uziv nói.

Khu vực tử địa ở Ukraine

Trong một phân tích công bố ngày 31/7, chuyên gia quân sự Michael Kofman thuộc Quỹ Carnegie nhận định, Nga đã mở rộng khả năng kiểm soát bầu trời bằng UAV vượt ra ngoài ranh giới 15 km – khu vực thường được gọi là “tử địa”.

Nhờ lợi thế về các loại UAV được kết nối với người điều khiển qua cáp quang, phạm vi tấn công có hệ thống của Moscow hiện đã đạt tới 25 km. Cách kết nối này khiến các hệ thống gây nhiễu sóng vô tuyến không thể cắt đứt liên lạc giữa người điều khiển và thiết bị bay.

Chính vì vậy, hàng chục km đường ở Donetsk hiện đang được bảo vệ bằng hệ thống hầm ngầm. Thiếu tá Faber thuộc Lữ đoàn 155, cho rằng “tử địa” thực tế đã mở rộng ít nhất tới 20 km, đồng thời xác nhận FPV của Nga hiện được trang bị pin bền hơn, thậm chí một số mẫu còn tích hợp tấm pin quang điện.

“Việc sử dụng bom gắn trên FPV của họ giờ đây đã trở nên phổ biến. Nhiều khi, tôi cho rằng họ còn phóng đi mà không cần chờ tọa độ mục tiêu từ các UAV trinh sát Mavic, nhắm vào bất cứ thứ gì lọt vào tầm ngắm”, ông Faber cho hay.

“Nga đang tấn công sâu hơn, buộc chúng tôi phải sử dụng các tuyến hậu cần dài hơn và khó khăn hơn. Đây là yếu tố chính khiến họ tiến quân nhanh chóng”, một chỉ huy của Ukraine có biệt danh là Miti cho biết.

Báo cáo ngày 7/8 của Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) cũng nhận định: “Sự thay đổi trong chiến thuật sử dụng UAV đang cho phép Nga tiến hành các cuộc tấn công tinh vi hơn nhằm vào tuyến hậu cần, vị trí phòng thủ và ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine”.

Theo ISW, quân đội Nga có thể “tấn công sâu hơn vào khu vực phía sau tiền tuyến nhờ các loại UAV trinh sát và tấn công mới với thời gian bay dài hơn”.

Cuộc tấn công vào Dnipropetrovsk

Andrii từng là lái xe thiết giáp bộ binh trong một lữ đoàn cơ giới. Suốt nhiều tháng qua, anh không còn tham gia các đợt luân chuyển binh lính bằng xe bọc thép bởi chính trải nghiệm của anh cho thấy những phương tiện này là mục tiêu dễ dàng cho UAV.

Thay vào đó, Andrii sử dụng xe địa hình bốn bánh, di chuyển vào lúc hoàng hôn – thời điểm anh thuộc nằm lòng khi các UAV hoạt động ban ngày chuyển ca cho các UAV ban đêm trang bị camera ảnh nhiệt, để vận chuyển nhu yếu phẩm ra tiền tuyến và chở binh lính bằng rơ-moóc.

Nga là bên đầu tiên đưa xe địa hình 4 bánh và xe máy vào sử dụng trên chiến trường năm 2024, đồng thời coi đây là phương tiện tối ưu để tránh bị UAV phát hiện và tấn công. Ukraine giờ cũng áp dụng cách này và học theo Nga trong việc phát triển UAV kết nối bằng cáp quang.

Thiếu tá Faber cho biết, lần gần nhất họ sử dụng xe bọc thép để tiếp cận tiền tuyến, họ đã mất liền 3 chiếc chỉ trong một đợt tấn công. Hiện tại, ngoài xe máy, họ còn phụ thuộc vào các loại UAV mặt đất để vận chuyển hàng hóa ra tiền tuyến.

Vũ khí duy nhất của Andrii là một khẩu súng shotgun bắn đạn ghém – loại vũ khí được xem là hiệu quả nhất để hạ UAV điều khiển bằng cáp quang.

“3 tháng qua, tôi đã bắn rơi 6 chiếc. Dù vậy, việc tiếp cận tiền tuyến bằng xe bọc thép vẫn vô cùng nguy hiểm”, Andrii chia sẻ. Lữ đoàn của anh đang chiến đấu tại đoạn tiền tuyến giáp ranh giữa hai tỉnh Donetsk và Dnipropetrovsk.

Ban đầu, khu vực này nằm trong hướng tấn công của Nga nhằm bao vây Pokrovsk, nhưng như Bộ Tổng tham mưu Ukraine cảnh báo hồi tháng 5, mục tiêu của đối phương không dừng lại ở đó mà họ còn muốn kiểm soát một phần của tỉnh mới.

Theo Deep State Map – dịch vụ bản đồ hàng đầu của Ukraine chuyên theo dõi diễn biến chiến sự xác nhận ngày 7/8, đây là lần đầu tiên sau ba năm rưỡi giao tranh, các đơn vị Nga đã thiết lập được vị trí bên trong địa phận Dnipropetrovsk.