Tỷ phú Mỹ đưa cuộc chiến bảo hiểm 410 triệu USD ra tòa

Ronald Perelman cho rằng tác phẩm Elvis (21 Times) của Andy Warhol đã bị hư hại trong vụ cháy tại dinh thự của ông. Ảnh: Tòa án Tối cao bang New York.

Sau 7 năm kiện tụng, hơn 1.500 hồ sơ pháp lý và một vụ cháy gây tranh cãi, tỷ phú người Mỹ Ronald Perelman, đồng thời là nhà sưu tập nghệ thuật nổi tiếng, đã chính thức đưa cuộc chiến đòi bảo hiểm trị giá 410 triệu USD ra tòa, theo The Art Newspaper.

Tranh chấp xoay quanh 5 tác phẩm của các tên tuổi lớn như Cy Twombly, Ed Ruscha, Andy Warhol… từng “sống sót” sau đám cháy tại biệt thự của ông Perelman ở East Hampton (New York, Mỹ) vào năm 2018.

Dù không bị ngọn lửa trực tiếp làm hư hại, các tác phẩm vẫn chịu ảnh hưởng bởi khói và nước từ hệ thống phun cứu hỏa. Theo tỷ phú, điều đó khiến chúng mất đi vẻ quyến rũ ban đầu, thứ ông gọi là “oomph”, hay “sức hút” vô hình khiến người xem phải dừng lại.

Tuy nhiên, các công ty bảo hiểm tại Lloyd’s of London không đồng tình. Họ cho rằng tranh không bị tổn hại rõ rệt, thậm chí tố ngược rằng ông Perelman từng âm thầm rao bán một số bức khi vẫn đang đòi bồi thường.

Vụ kiện làm nổi bật câu hỏi quen thuộc nhưng đầy thách thức trong giới nghệ thuật: làm sao định giá tổn thất thẩm mỹ, những điều không thể đo đếm bằng mắt thường?

Trong phiên tòa, đội ngũ pháp lý của ông Perelman đưa ra ý kiến chuyên môn từ giới khoa học. Tiến sĩ Jennifer Mass, chuyên gia phân tích khoa học nghệ thuật, cho rằng những thay đổi hóa học do khói và nước gây ra có thể ảnh hưởng đến độ bền và giá trị lâu dài của tranh. Các tổn hại này có thể không thấy ngay, nhưng âm thầm “ăn mòn” tác phẩm theo thời gian. Dù khó chứng minh, đây cũng là một lập luận khó bác bỏ.

Tỷ phú Ronald Perelman sở hữu bộ sưu tập nghệ thuật với nhiều tác phẩm giá trị. Ảnh: New York Times.

Những tranh cãi tương tự không hiếm. Thập niên 1990, thành phố Amsterdam (Hà Lan) từng kiện một chuyên gia phục chế vì đã “vẽ đè” lên một tác phẩm bị phá hoại của Barnett Newman. Năm 2017, bức Salvator Mundi gây tranh cãi khi đạt giá 450 triệu USD, dù nhiều chuyên gia lo ngại tác phẩm đã bị phục chế quá mức, thậm chí nghi ngờ liệu bàn tay Leonardo da Vinci có thực sự hiện diện.

Câu chuyện ở đây không chỉ là “tranh có hư hay không”, mà còn là “người mua còn muốn sở hữu nó không”.

Trong những trường hợp này, yếu tố then chốt không nằm ở tình trạng vật lý của tác phẩm mà ở cách công chúng và thị trường cảm nhận. Cảm nhận ấy, dĩ nhiên, chịu ảnh hưởng bởi thời gian và tiền bạc. Càng kéo dài, mỗi bên càng có xu hướng bảo vệ quan điểm của mình.

“Bạn đang chạm vào điểm nhức nhối của giới nghệ thuật”, chuyên gia phục chế người Anh Simon Gillespie nhận xét. Ông cũng cho biết chi phí pháp lý để xác định nguồn gốc và giá trị tác phẩm ngày càng tăng.

Với Perelman, vụ kiện không chỉ dừng lại ở bảo hiểm. Hồ sơ tòa án tiết lộ hơn 70 tác phẩm trong bộ sưu tập của ông đã bị bán sau khi Ngân hàng Deutsche Bank phát lệnh yêu cầu bổ sung tài sản thế chấp. Một số tác phẩm đang bị tranh chấp nằm trong nhóm tài sản bảo đảm này.

Điều này đặt ra vấn đề khác, đó là giá trị thị trường luôn biến động. Theo bà Linda Selvin, Giám đốc Hiệp hội Thẩm định Mỹ, người thẩm định thường chỉ đánh giá giá trị tại thời điểm xảy ra sự cố. Nhưng nếu vụ kiện kéo dài nhiều năm, thị trường thay đổi, các bên lại yêu cầu định giá lại. Tòa án vì thế không khác gì một sàn giao dịch chậm chạp và đắt đỏ.

Phiên xét xử lần này cũng buộc công khai một số tài liệu tài chính nhạy cảm của Perelman, dù ông từng nỗ lực giữ kín. Những tranh chấp quanh việc tiết lộ thông tin như vậy khá phổ biến trong các vụ kiện nghệ thuật kéo dài, nơi một lời tố cáo ban đầu có thể kéo theo nhiều hệ lụy pháp lý khác.

Hiện cả phía Ronald Perelman lẫn công ty bảo hiểm chưa đưa ra phát ngôn chính thức. Giới nghệ thuật đang dõi theo sát sao, bởi vụ việc không chỉ liên quan đến tiền bạc, mà còn đặt ra câu hỏi: trong nghệ thuật, đâu mới là điều thực sự tạo nên giá trị?