Sai phạm bê tông vụ Jeju Air bị che giấu suốt 20 năm

Sáng 29/12/2024, chuyến bay 2216 của hãng Jeju Air buộc phải hạ cánh khẩn cấp xuống sân bay quốc tế Muan (Hàn Quốc) sau khi va phải chim trời. Chiếc máy bay trượt khỏi đường băng, lao thẳng vào một bức tường bê tông và bốc cháy dữ dội. Trong số 181 người có mặt trên khoang, chỉ hai người sống sót.

Sáng hôm đó, Lee Jun Hwa – một kiến trúc sư đến từ Seoul – đang đi công tác nước ngoài thì nhận được cuộc gọi từ em trai: “Em nghĩ mẹ đã mất rồi”.

Chiếc máy bay trở về từ Thái Lan đã gặp nạn ở sân bay Muan, và tên người mẹ của họ nằm trong danh sách hành khách.

Ông Lee lặng người khi xem đi xem lại đoạn video ghi lại vụ nổ. Cảnh tượng ấy có thể là những giây phút cuối đời của mẹ ông.

Vài tuần sau, tại lễ cầu siêu tổ chức ngay sân bay, ông Lee sững sờ khi nhìn thấy những tấm bê tông lộ ra dưới mô đất ở cuối đường băng – nơi chiếc máy bay đâm vào. Đó là phần nền của một hệ thống ăng-ten dẫn đường quan trọng, vốn được thiết kế để giúp phi công định vị khi tầm nhìn hạn chế.

Theo quy chuẩn an toàn quốc tế, những cấu trúc như vậy phải được làm từ vật liệu dễ vỡ nhằm hạn chế thương vong nếu máy bay va chạm. Nhưng ở Muan, mọi thứ đã bị làm ngược lại.

Sơ đồ được phác họa dựa trên bản vẽ cấu trúc bê tông tại cả hai đầu đường băng. Đồ họa: New York Times – Việt hóa: Phương Linh.

Sai lầm trí mạng từ tường bê tông

Một cuộc điều tra của New York Times đã phơi bày chuỗi sai sót kéo dài nhiều năm: bức tường bê tông được xây quá gần đường băng, vi phạm nghiêm trọng quy định an toàn hàng không quốc tế. Tồi tệ hơn, chính phủ Hàn Quốc từng nhận được cảnh báo nhưng phớt lờ.

Ông Lee, trong vai trò người thân của nạn nhân, đã được tiếp cận nhiều tài liệu nội bộ và chia sẻ với nhóm phóng viên. Sau đó, các phóng viên độc lập xác minh, phỏng vấn chuyên gia và phát hiện ra rằng sai lầm bắt đầu từ… 1999.

Ban đầu, bản thiết kế sân bay Muan yêu cầu sử dụng vật liệu dễ vỡ để làm móng cho hệ thống ăng-ten định hướng (localizer) ở cả hai đầu đường băng. Nhưng năm 2003, thiết kế bị thay đổi – bê tông được thay vào. Không ai rõ ai là người ra quyết định và lý do đưa ra là gì.

Đơn vị thi công do Kumho Engineering & Construction đứng đầu không trả lời câu hỏi từ New York Times. Một công ty tham gia thiết kế khác cho biết không thể tìm được tài liệu hay nhân sự vì dự án quá cũ. Các công ty còn lại đều giữ im lặng.

Sự phớt lờ đáng sợ

Năm 2007, 6 tháng trước khi sân bay khai trương, Tập đoàn sân bay Hàn Quốc (KAC) đã gửi một báo cáo cảnh báo Bộ Giao thông vận tải rằng hệ thống localizer đặt quá gần đường băng, không đạt chuẩn của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO). Bộ này đáp lại bằng một văn bản lấp lửng rồi vẫn cấp phép hoạt động cho sân bay, với lời hứa sẽ “cải thiện sau”.

Trong hơn một thập kỷ sau đó, vấn đề không được nhắc lại trong bất kỳ cuộc kiểm tra thường niên nào.

Năm 2020, theo quy định, hệ thống dẫn đường phải được nâng cấp sau 14 năm hoạt động. Nhưng thay vì sửa sai, công ty thiết kế Anse Technologies lại đổ thêm một lớp bê tông dày lên móng cũ khiến cấu trúc càng vững chắc và gia tăng hiểm họa chết người hơn nữa. Dự án hoàn thành vào tháng 2/2024, chỉ 10 tháng trước vụ tai nạn.

Khi được hỏi, Bộ Giao thông nói rằng lớp bê tông mới nhằm “giữ ổn định tín hiệu” và “ngăn lún do mưa gió”.

“Là một người kiến trúc sư, tôi gọi đây là tội ác”, ông Lee nói. “Vụ tai nạn có nguyên nhân riêng. Còn cái chết của mẹ tôi lại có nguyên nhân khác”.

Ngoài bức tường bê tông, các cơ quan chức năng còn nhận được nhiều cảnh báo về nguy cơ chim trời – do sân bay nằm gần khu sinh thái. Các nhà điều tra phát hiện lông chim trong cả hai động cơ máy bay, và nghi ngờ phi công đã tắt nhầm động cơ bị hư nhẹ hơn.

Những đàn chim lớn thường xuyên bay gần sân bay Muan. Các nhà điều tra tìm thấy lông vịt trời Baikal trong cả hai động cơ. Ảnh: New York Times.

Báo cáo điều tra cũng xác nhận rằng tại ít nhất 6 sân bay khác ở Hàn Quốc, những cấu trúc nguy hiểm tương tự vẫn đang tồn tại. Chính phủ hứa sẽ thay thế tất cả trước cuối năm nay, riêng sân bay Muan vẫn tạm đóng cửa.

Một cuộc truy tìm sự thật

Sau khi vụ việc xảy ra, em trai ông Lee – một bác sĩ đã phụ trách xử lý các thủ tục nhận thi thể. Thi thể mẹ ông được tìm thấy trong tình trạng phân mảnh, xác định qua xét nghiệm ADN.

Gia đình ông Lee cùng các nạn nhân khác liên tục yêu cầu truy cứu trách nhiệm. Tháng 5/2025, họ nộp đơn tố cáo hình sự, yêu cầu khởi tố cựu Bộ trưởng Giao thông, một cựu quan chức KAC, CEO của Jeju Air và giám đốc Anse Technologies. Hiện cảnh sát đang điều tra 24 người với cáo buộc “thiếu trách nhiệm nghề nghiệp dẫn đến chết người”.

Cùng lúc, một đơn vị chuyên ngành đang đánh giá tác động của cú va chạm giữa máy bay và bức tường – kết quả dự kiến được công bố trong tháng này.

Tháng 4, khi có tin các nhà điều tra chuẩn bị khai quật móng bê tông, các gia đình nạn nhân lo ngại bằng chứng sẽ bị hủy hoại. Ông Lee lập tức lái xe từ Seoul về Muan trong cơn mưa tầm tã, đứng giữa sân bay cùng những người khác, chứng kiến máy xúc dỡ đất để lộ những trụ bê tông.

Trong nhà ga, mọi người vẽ sơ đồ bức tường, hỏi ông Lee về thông số kỹ thuật. Qua thời gian, ông trở thành tiếng nói đại diện cho nỗi đau của nhiều gia đình trong các cuộc họp báo chính thức.

Đối với những người thân của nạn nhân, họ không chỉ đòi công lý. Họ muốn dựng nên một tượng đài từ những mảnh tường đổ nát, để không ai quên rằng cái chết của người thân họ là điều không đáng có.

“Ngay cả khi không có bức tường, vụ nổ có thể vẫn xảy ra”, ông Lee nói. “Nhưng nếu không có nó, ít nhất họ có cơ hội sống sót”.