Thụy Sĩ muốn hủy hợp đồng tiêm kích F-35 sau đòn thuế từ Mỹ

Một máy bay chiến đấu F-35A cất cánh trong buổi trình diễn tại căn cứ Không quân Thụy Sĩ ở Emmen ngày 23/3/2022.

Giới chính trị Thụy Sĩ đang gia tăng sức ép buộc chính phủ hủy bỏ hoặc tạm dừng hợp đồng mua 36 tiêm kích F-35 do Mỹ sản xuất, giữa lúc căng thẳng thương mại với Washington leo thang sau loạt áp thuế mới từ Tổng thống Donald Trump.

Thỏa thuận trị giá lên tới 7,3 tỷ franc Thụy Sĩ (tương đương 9,1 tỷ USD) đã gây tranh cãi suốt nhiều tuần qua, đặc biệt sau khi chính phủ thừa nhận có “hiểu lầm” với Mỹ về giá thực tế của thương vụ này.

“Không thể coi một nước vừa ném đá vào chúng ta trên mặt trận thương mại lại xứng đáng nhận một món quà”, nghị sĩ đảng Xanh Balthasar Glättli gay gắt. Trước đó, ông đã đệ trình đề xuất hủy hợp đồng, dự kiến được Quốc hội Thụy Sĩ xem xét vào tháng 9 tới.

Ông Cedric Wermuth, đồng chủ tịch Đảng Dân chủ Xã hội, cũng kêu gọi tổ chức trưng cầu dân ý lần nữa, để “người dân có thể quyết định chấm dứt thương vụ mua sắm này”, ông chia sẻ với Bloomberg.

Những ý kiến phản đối từ cánh tả lần này dường như không còn đơn độc, khi mức thuế 39% từ Mỹ đã khiến nhiều chính trị gia khác, cả từ phe trung hữu, bắt đầu nghi ngờ tính hợp lý của việc mua máy bay từ Lockheed Martin trong bối cảnh địa chính trị đang thay đổi nhanh chóng.

Với 36 chiếc F-35, Thụy Sĩ sẽ chiếm gần 1/3 sản lượng giao hàng của Lockheed Martin trong năm 2024. Tuy nhiên, hãng sản xuất vũ khí lớn nhất nước Mỹ đang đối mặt nhiều khó khăn, khi phải ghi nhận khoản lỗ 1,6 tỷ USD trong báo cáo tài chính tháng 7, đồng thời chứng kiến Lầu Năm Góc cắt giảm mạnh kế hoạch mua sắm F-35 cho năm tài khóa 2026 để chuyển ngân sách sang các chương trình cạnh tranh khác.

“Tôi không rõ người dân có thể chấp nhận việc mua tiêm kích F-35 với mức giá cao hơn dự kiến, nhất là sau cú sốc thuế quan từ Mỹ hay không”, nghị sĩ tự do Hans-Peter Portmann, đồng đảng với Tổng thống Thụy Sĩ Karin Keller-Sutter, bày tỏ hoài nghi.

Ông Portmann đề xuất chính phủ nên cân nhắc khả năng hủy toàn bộ hoặc một phần hợp đồng, dù có thể phải chịu tổn thất tài chính, đồng thời tìm giải pháp thay thế bằng việc hợp tác chặt chẽ hơn với các đối tác quốc phòng châu Âu.

Ý tưởng này cũng phù hợp với xu hướng điều chỉnh chính sách quốc phòng mà Thụy Sĩ đang theo đuổi. Quốc gia này từng bị chỉ trích vì quy định hạn chế xuất khẩu vũ khí đến các khu vực xung đột như Ukraine, nhưng gần đây đã cam kết sẽ mua ít nhất 30% vũ khí từ châu Âu và xúc tiến đàm phán an ninh với Liên minh châu Âu.

Thụy Sĩ hiện là quốc gia phát triển phải chịu mức thuế cao nhất từ chính quyền Trump với 39% trên nhiều mặt hàng xuất khẩu, từ đồng hồ xa xỉ đến viên nén cà phê Nespresso.

Mâu thuẫn hiện tại cũng khiến chiến lược “xoa dịu Washington” bằng hợp đồng F-35 trở nên khó thực hiện. Một số ý kiến cho rằng chấp nhận giá cao, thậm chí đặt mua thêm, có thể giúp đàm phán thương mại với Mỹ thuận lợi hơn, tương tự những thương vụ vũ khí từng được ông Trump lồng ghép vào các hiệp định thương mại khác.

“Tôi đã nhấn mạnh rằng Thụy Sĩ vẫn giữ cam kết mua F-35”, Tổng thống Keller-Sutter nói trong cuộc họp báo hôm 7/8, sau chuyến công du khẩn cấp đến Washington.

Tại Mỹ, bà đã gặp Ngoại trưởng kiêm Cố vấn An ninh Quốc gia lâm thời Marco Rubio. Trong tuyên bố sau cuộc gặp, Bộ Ngoại giao Mỹ khẳng định hai bên “tái khẳng định cam kết tăng cường hợp tác quốc phòng song phương”.